Ai ai ai, pakt de computer jobs in de journalistiek af?

Iedereen die de afgelopen maanden een beetje opgelet heeft, heeft het inmiddels wel begrepen: artificiële intelligentie (AI) heeft enorme sprongen gemaakt. Waar je vroeger een doctoraat in de computerwetenschappen nodig had, is de technologie plotseling beschikbaar voor Jan en alleman. Je collega slaat jou tegenwoordig over en vraagt liever ChatGPT voor de brainstorm voor zijn nieuwe project. En zelfs je oude vader post plots afbeeldingen van DALL-E in de familie-Whatsapp. Maar is het vooral leuk speelgoed, of kunnen journalisten er ook nuttige dingen mee doen?

Om die vraag te beantwoorden organiseerde Arteveldehogeschool begin dit jaar een projectweek met studenten over AI: de Week van Airis. Bijna 500 studenten van Journalistiek, Communicatie en Grafische en Digitale Media kregen lezingen en workshops, en gingen vervolgens zelf met de tools aan de slag. Het doel? Proberen om met behulp van AI-tools een magazine en een nieuwswebsite te vullen met journalistieke inhouden. Het was vooral een didactisch project om jonge journalisten en mediamakers met nieuwe tools te leren werken, maar de resultaten kunnen ons ook inzichten geven in wat AI kan betekenen voor het journalistieke metier.

De studenten kwamen met heel wat creatieve ideeën om AI in te zetten. Een eerste? Inhoudelijke suggesties genereren door middel van tools zoals ChatGPT. Zo was er een groep die de computer recepten voor nieuwe cocktails liet bedenken. Vervolgens zijn ze naar een cocktailbar getrokken, om de recepten te maken en het resultaat aan een kritische barman voor te leggen. Het resultaat? Eén voltreffer, een recept waar de expert toch wel een verbetersuggestie voor had, en een leuke reportage.

Een andere toepassing is het genereren van afbeelding voor fictieve scenario’s, waar – logischerwijs – nog geen authentieke beelden van kunnen zijn. Een groep die de klimaatproblematiek onder de loep heeft genomen, heeft besloten om dit voor de lezer wel erg dichtbij huis te brengen: in 2050 is Gent door de stijgende zeespiegel een badplaats geworden, en de door AI genereerde beelden hebben dit scenario tot leven gewekt.

Daarnaast is er de speelse content. Zo was er een groep die een quiz heeft gemaakt waarbij je de juiste docent moest raden op basis van een door de computer gegenereerd portret in Pixar-stijl. Een andere groep liet AI een hymne voor de hogeschool schrijven en animeerde een video waarin verschillende docenten dat lied leken te zingen. Pret gegarandeerd, maar de Spotify-hitlijsten zien we het resultaat toch niet bestormen.

Was het allemaal peis en vree? Neen, want de studenten zijn door hun experimenten ook op een aantal beperkingen gestoten. Zo werd het snel duidelijk dat taalmodellen zoals ChatGPT nogal gemakkelijk ‘hallucineren’: vol zelfvertrouwen zaken beweren die plausibel zouden kunnen zijn, maar feitelijk niet kloppen. Ook gegeneerde afbeeldingen willen wel eens rare artefacten hebben die direct de illusie van een realistische foto doorbreken. Een groep die de AI een albumrecensie van Miley Cyrus liet schrijven en deze vervolgens voorlegde aan echte recensenten ontdekte ook dat de computer wel rake observaties kan maken (waarschijnlijk gedistilleerd uit bestaande recensies), maar dat de tekst de diepgang van een echte menselijke recensie mist.

Het is volgens de studenten dan ook niet gemakkelijk om AI bruikbare content te laten genereren. Het is een werk van goede prompts schrijven en deze vaak itereren, en dus géén shortcut om snel iets te produceren. Er werd vaak materiaal gegeneerd dat in eerste instantie wel goed leek, maar wat toch nog wel wat menselijke nabewerking nodig had om echt publicatiewaardig te worden. Daarom is AI vooral een hulpmiddel voor co-creatie, en niet direct een vervanger van de journalist. Althans, dat denken de studenten.

Wel is het duidelijk dat het werken met AI nieuwe competenties vereist van de journalist, zoals het juist inzetten van de op AI gebaseerde tools en het kunnen schrijven van gerichte prompts. Om een populair citaat van de laatste maanden te parafraseren: AI gaat jou als journalist je job niet afpakken; maar die concurrerende journalist die AI effectief inzet doet dat wel.

Op de hoogte blijven?